گروه نرم افزاری آسمان

پرتوي از آیات
در آیینه قرآن « یحیی » 1 پرتوي از سیماي



« زکریا » به « یحیی » 2) در آیاتی که ترجمه و تفسیر آنها گذشت، قرآن شریف، پس از ترسیم نوید و بشارت ارزانی شدن )
ویژگیهاي شخصیت والاي او را به تابلو میبرد و او را این گونه معرفی میکند: 1 او کسی است که ولادتش به پدرش نوید داده
2. مترجم. (صفحه 61 ) عنوان هدیهاي آسمانی به پدر و مادرش . شد و وجود گرانمایهاش به ***** 1. خِصال صَدُوق، ص 121
3 نامش بیسابقه بود و پیش از او کسی به این نام نامیده نشده ( 2 نام بلند و با عظمتاش نیز از آسمان آمد.( 2 ( ارزانی گردید.( 1
5 به او نعمت ( 4 به او در کودکی نعمت گران خرد و اندیشه و هوش و درایت و فرزانگی و حکمت ارزانی گردید.( 4 ( بود.( 3
7 به او ( 6 به او پاکی روح و جان و عملکرد عنایت گردید.( 6 ( بزرگ مهر به انسانها و بشر دوستی و مردم خواهی بخشیده شد.( 5
9 او هرگز ( 8 او نسبت به پدر و مادر خوشرفتار و شایسته کردار و پرمهر آفریده شد.( 8 ( نعمت گران پرواي از خدا داده شد.( 7
13 و او از نعمت امنیّت و 11 ( 10 و هرگز عصیانگري و نافرمانی خدا در وجودش راه نداشت.( 10 ( زورمدار و زورگو نبود.( 9
سلامت در سه روز سرنوشتساز زندگیاش که روز ولادت، مرگ و رستاخیز باشد بهرهور است. این پرتوي از سیماي پرفروغ
در آیینه وحی؛ آیا چهرهاي زیباتر از این ممکن است؟! « یحیی »
2 سه روز سرنوشتساز در زندگی انسان
از آیات و روایات این نکته ظریف دریافت میگردد که بر سر راه انسان، سه روز سرنوشتساز خواهد بود که در هر کدام بخش
بزرگی از سعادت و نیکبختی یا نگونساري و گرفتاري او رقم میخورد: روز ولادت، روز مرگ و روز رستاخیز. و ***** 1. سوره
.7 . 6. سوره مریم، آیه 13 . 5. سوره مریم، آیه 13 . 4. سوره مریم، آیه 12 . 3. سوره مریم، آیه 7 . 2. سوره مریم، آیه 7 . مریم، آیه 7
10 . سوره مریم، آیه 14 . (صفحه 62 ) نیکبخت و رستگار راستین . 9. سوره مریم آیه 14 . 8. سوره مریم، آیه 14 . سوره مریم، آیه 13
آن کسی است که در این سه روز مورد لطف خدا قرار گیرد و بر او درود فرستاده شود. در این مورد از هشتمین امام نور آوردهاند
که فرمود: اِنَّ اَوْحَشَ ما یَقُومُ عَلی هذَا الْخَلْقِ فی ثَلاثِ مَواطِنَ: یَوْمَ یَلِدُ وَ یَخْرُجُ مِنْ بَطْنِ اُمِّهِ فَیَرَي الدُّنْیا، وَ یَوْمَ یَمُوتُ فَیَرَي الاْخِرَةَ وَ
اَهْلَها، وَ یَوْمَ یُبْعَثُ حَیّاً فَیَري اَحْکاماً لَمْیَرَها فی دارِ الدُّنْیا (… 1) هراس انگیزترین دوران زندگی انسان سه مرحله است: 1 روز
ولادتش که چشم به جهان نو میگشاید. 2 روز مرگش که جهان برزخ و مردم آن را مینگرد. 3 و روز رستاخیز که با مقرراتی
امنیّت و آرامش خاطر بخشیده « یحیی » روبهرو میگردد که در این جهان ندیده است؛ و خدا در همه این سه مرحله سرنوشتساز به
صفحه 80 از 369
( است. ***** 1. تفسیر بُرهان، ج 3، ص 7. (صفحه 63
191 . آیه (سرآغاز تولد عیسی مسیح)
اشاره
وَ اذْکُرْ فِی الْکِتابِ مَرْیَمَ إِذِ انْتَبَذَتْ مِنْ أَهْلِها مَکاناً شَرْقِیا در این کتاب (آسمانی قرآن) از مریم یاد آر، آن هنگام که از خانوادهاش
جدا شد و در ناحیه شرقی قرار گرفت. ( 16 / مریم)
شرح آیه از تفسیر نمونه
به معنی دورانداختن اشیاء غیر قابل ملاحظه است و این تعبیر در آیه فوق شاید اشاره به « راغب » به گفته « نَبْذ » از ماده « اِنْتَبَذَتْ » کلمه
آن باشد که مریم به صورت متواضعانه و گمنام خالی از هر گونه کاري که جلب توجه کند، از جمع، کنارهگیري کرد و آن مکان
از خانه خدا را براي عبادت انتخاب نمود. او در حقیقت میخواست مکانی خالی و فارغ از هر گونه دغدغه پیدا کند که به راز و
نیاز با خداي خود بپردازد و چیزي او را از یاد محبوب غافل نکند، به همین جهت طرف شرق بیتالمقدس (آن معبد بزرگ) را که
شاید محلی آرامتر و یا از نظر تابش آفتاب پاكتر و مناسبتر بود برگزید.
شرح آیه از تفسیر مجمعالبیان
اشاره
از طرف شرق. :« مَکاناً شَرْقِیّاً » . از باب افتعال به مفهوم افکندن آمده است ،« اِنْتِبِاذ » افکند و :« نَبَذَ »
در آیینه قرآن « مریم » سیماي
میپردازد و در آیه مورد بحث میفرماید: « مسیح » و « مریم » اینک به داستان « یحیی » و « زکریا » پس از ترسیم سرگذشت درس آموز
را ترسیم کن و از درست « مسیح » و ولادت فرزندش « مریم » وَ اذْکُرْ فِی الْکِتابِ مَرْیَمَ هان اي پیامبر! در قرآن سرگذشت شگفتانگیز
اندیشی و شایسته کرداري آنان سخن بگو، تا هم مردم بدین وسیله به خود آیند و ضمن شناخت آنان از راه و رسم انسانسازشان
درس بگیرند و هم سند صداقت دعوت و درستی رسالت و معجزهاي از سوي تو باشد و دریابند که تو داستان آنان را از راه وحی و
پیام خدا باز میگویی. (صفحه 64 ) إِذِ انْتَبَذَتْ مِنْ أَهْلِها مَکاناً شَرْقِیا. در این کتاب از مریم یاد کن که از خانوادهاش کناره گرفت و
به آن سو « مریم » میگوید: مسیحیان بدان جهت قبله خویشتن را به سمت شرق گرفتهاند که « ابن عبّاس » . به طرف خاور زمین رفت
براي عبادت و نیایش در سمت مشرق بیتالمقدس مکانی را دور از چشم مردم برگزید. به « مریم » بر آن است که « جُبّائی » رفت. و
او در یک روز بسیار سرد، جاي خلوت و آرامی میجست که سر « عَطاء » باور پارهاي، به آن سو رفت تا مردم او را نبینند. و به باور
خود را برهنه سازد و پوشش وانهد تا از گرما و حرارت خورشید بهرهور گردد، که به سمت شرق رفت.
( گرامیداشت مریم( 1
به عنوان یک شخصیت گرانقدر و پر معنویت تجلیل به « مریم » در این آیات، پیامبر گرامی صلی الله علیه و آله فرمان مییابد که از
عمل آورد و نام بلند و با عظمت او را در چشمانداز عصرها و نسلها قرار دهد و ضمن گرامیداشت دامان پاك، او را از دروغها و
صفحه 81 از 369
بافتههاي ظالمانه و پندارهاي غرضآلود و ناروا پاك و پاکیزه اعلان کند واو را مام عفاف و قداست و دخت فضیلت معرفی نماید.
در این آیات، مریم، قهرمان این ویژگیها اعلان میشود: سمبل پیوند با آفریدگار هستی: در این مورد میفرماید: وَ اذْکُرْ فِی
الْکِتابِ مَرْیَمَ إِذِ انْتَبَذَتْ مِنْ أَهْلِها مَکاناً شَرْقِیا.( 2) هان اي پیامبر! در این کتاب جاودانه از مریم یاد کن آنگاه که از خانوادهاش جدا
. شد و به سوي مکانی آرام در شرق بیتالمقدس و در گوشهاي از معبد براي عبادت خدا و نیایش با او کناره گرفت. ***** 1
( مترجم. 2. سوره مریم، آیه 16 . (صفحه 65
192 . آیه
اشاره
فَاتَّخَ ذَتْ مِنْ دُونِهِمْ حِجاباً فَأَرْسَلْنا إِلَیْها رُوحَنا فَتَمَثَّلَ لَها بَشَراً سَوِیا و حجابی میان خود و آنها افکند (تا خلوتگاهش از هر نظر براي
عبادت آماده باشد) در این هنگام ما روح خود (جبرئیل یکی از فرشتگان بزرگ) را به سوي او فرستادیم و او در شکل انسانی
بیعیب و نقص بر مریم ظاهر شد. ( 17 / مریم)
شرح آیه از تفسیر نمونه
اشاره
در این جمله، تصریح نشده است که این حجاب براي چه منظور بوده، آیا براي آن بوده که آزادتر و خالی از دغدغه و اشتغال
حواس بتواند به عبادت پروردگار و راز و نیاز با او پردازد، یا براي این بوده است که میخواسته شستشو و غسل کند؟ آیه ازاین نظر
در این هنگام ما روح خود (جبرئیل یکی از فرشتگان بزرگ) را به سوي او فرستادیم و او در شکل انسان » ساکت است. به هر حال
.« کامل بی عیب و نقص و خوش قیافهاي بر مریم ظاهر شد
چیست؟ « تَمَثُّل »
به چیزي میگویند که به صورت دیگري « مُمَثَّل » به معنی ایستادن در برابر شخص یا چیزي است و « مُثُول » در اصل از ماده « تَمَثُّل »
مفهومش این است که آن فرشته الهی به صورت انسانی درآمد. بدون شک معنی این « تَمَثَّلَ لَها بَشَرا سَوِیّا » نمایان گردد، بنابراین
سخن آن نیست که جبرئیل، صورتا و سیرتا تبدیل به یک انسان شد، چرا که چنین انقلاب و تحولی ممکن نیست، بلکه منظور این
است که او به صورت انسان درآمد، هر چند سیرت او همان فرشته بود، ولی مریم در ابتداي امر که خبر نداشت، چنین تصور
( میکرد که در برابر او انسانی است سیرة و صورتا. (صفحه 66
شرح آیه از تفسیر مجمعالبیان
آیه مورد بحث میافزاید: فَاتَّخَ ذَتْ مِنْ دُونِهِمْ حِجاباً و براي اینکه کسی او را نبیند و به سوي او نظاره نشود، پردهاي میان خود و
دیگران افکند و خود را از آنان پنهان ساخت. فَأَرْسَلْنا إِلَیْها رُوحَنا و درست در آنجا بود که ما روح خود را به سوي او گسیل
منظور این « حَسَن » و « قَتاده » ،« ابن عبّاس » داشتیم. فَتَمَثَّلَ لَها بَشَراً سَوِیا. و او در سیماي انسانی کامل در برابر او نمایان گردید. به باور
است که: و ما فرشته وحی را به سوي او گسیل داشتیم و او در چهره انسانی کامل در برابر او پدیدار شد. و بدان دلیل در آیه شریفه
تعبیر شده است که او موجودي روحانی است و دلیل نسبت دادن این روح به ذات پاك خدا نیز شرافت « روح » از جبرئیل به
صفحه 82 از 369
از آن آفریده شده است، « مسیح » منظور این است که، براي آن روح مقدسی که « ابو مُسْلِم » بخشیدن به فرشته وحی است. امّا به باور
در مورد « عِکْرِمه » . کالبد و چهره انسانی رقم خورد و او پدیدار گردید. گفتنی است که دیدگاه نخست مورد نظر همه مفسران است
آورده است که: هنگامی که آن بانوي پارسا و پاکدامن عادت زنانه داشت، از عبادتگاه بیرون میرفت و نزد خالهاش، همسر « مریم »
میگذرانید و زمانی که پاك میشد به عبادتگاه باز میگشت. و هنگامی که در خانه خالهاش بود، در سمت تابش « زکریا »
خورشید، با افکندن پردهاي میان خود و دیگران شرایط آرامی را براي نیایش با خدا و استراحت و نظافت، فراهم آورد؛ و درست در
آنجا بود که فرشته امین در سیماي جوانی پرشکوه نزد او آمد که وي از پدیدار شدن وي ناراحت شد و به خدا پناه برد. (صفحه
(67
193 . آیه
اشاره
قالَتْ إِنِّی أَعُوذُ بِالرَّحْمنِ مِنْکَ إِنْ کُنْتَ تَقِیا او (سخت ترسید و) گفت: من به خداي رحمن از تو پناه میبرم، اگر پرهیزکار هستی.
18 / مریم) )
شرح آیه از تفسیر نمونه
پیدا است که در این موقع چه حالتی به مریم دست میدهد، مریمی که همواره پاکدامن زیسته، در دامان پاکان پرورش یافته و در
میان جمعیت مردم ضربالمثل عفت و تقوا است، از دیدن چنین منظرهاي که مرد بیگانه زیبایی به خلوتگاه او راه یافته چه ترس و
.« من به خداي رحمان از تو پناه میبرم، اگر پرهیزکار هستی » : وحشتی به او دست میدهد؟ لذا بلافاصله صدا زد
شرح آیه از تفسیر مجمعالبیان
من به خدا پناه میبرم
او پس از پدیدار شدن جبرئیل در سیماي جوانی پرشکوه، هراسان و ناراحت رو به بارگاه خدا آورد که: من از تو به خداي پرمهر
بیرون رفتن جبرئیل از عبادتگاه خویش را « مریم » . پناه میبرم، اگر انسان پروا پیشهاي؛ پس از این جا دور شو که نیایشگاه من است
در گرو پرواي از خدا ترسیم میکند، چرا که انسان پروا پیشه است که از پناه بردن دیگران به خدا از دست او، میترسد و دست به
در حقیقت این گونه است که: اگر انسان با ایمانی هستی برو! پارهاي نیز بر آنند که منظور آیه « مریم » گناه و بدي نمیزند. سخن
شریفه این است که تو پروا پیشه نیستی و از خدا حساب نمیبري، چرا که اگر چنین بودي به اینجا نمیآمدي و به من نظاره
نمیکردي.
( پرواپیشگی مریم( 1
در این مورد میفرماید: قالَتْ إِنِّی أَعُوذُ بِالرَّحْمنِ مِنْکَ إِنْ کُنْتَ تَقِیا.( 2) مریم با دیدن فرشته امین به او گفت: من از تو اگر به راستی
( پروا پیشه باشی به خداي بخشاینده پناه میبرم. ***** 1. مترجم. 2. سوره مریم، آیه 18 . (صفحه 68
194 . آیه
صفحه 83 از 369
اشاره
/ قالَ إِنَّما أَنَا رَسُولُ رَبِّکِ لِأَهَبَ لَکِ غُلاماً زَکِیا گفت: من فرستاده پروردگار توأم (آمدهام) تا پسر پاکیزهاي به تو ببخشم. ( 19
مریم)
شرح آیه از تفسیر نمونه
مریم با گفتن این سخن در انتظار عکسالعمل آن مرد ناشناس بود، انتظاري آمیخته با وحشت و نگرانی بسیار، اما این حالت دیري
این .« گفت: من فرستاده پروردگار توأم » نپایید، ناشناس زبان به سخن گشود و مأموریت و رسالت عظیم خویش را چنین بیان کرد و
جمله همچون آبی است که بر آتش بریزد، به قلب پاك مریم آرامش بخشید، ولی این آرامش نیز چندان طولانی نشد، چرا که
.« من آمدهام تا پسر پاکیزهاي از نظر خُلْق و خوي و جسم و جان به تو ببخشم » : بلافاصله افزود
شرح آیه از تفسیر مجمعالبیان
رو به او کرد که: من از انسانها نیستم امّا از خدا نیز حساب میبرم؛ « مریم » و فرشته بزرگ خدا براي برطرف ساختن نگرانی و دلهره
ابن » . من فرشته و فرستاده پروردگار تو هستم و از سوي او آمدهام تا به خواست او، فرزندي پاك و شایسته کردار به تو ارزانی دارم
( میگوید: آمدهام تا پیامبري به تو ببخشم. (صفحه 69 « عبّاس
195 . آیه
اشاره
قالَتْ أَنَّی یَکُونُ لی غُلامٌ وَ لَمْ یَمْسَسْنی بَشَرٌ وَ لَمْ أَكُ بَغِیا گفت: چگونه ممکن است فرزندي براي من باشد در حالی که تاکنون
انسانی با من تماس نداشته و زن آلودهاي هم نبودهام. ( 20 / مریم)
شرح آیه از تفسیر نمونه
گفت: چگونه ممکن است » از شنیدن این سخن لرزه شدیدي وجود مریم را فراگرفت و بار دیگر او در نگرانی عمیقی فرو رفت و
او در این حال تنها به اسباب «؟ من صاحب پسري شوم، در حالی که تاکنون انسانی با من تماس نداشته و هرگز زن آلوده نبودهام
عادي میاندیشید و فکر میکرد براي این که زنی صاحب فرزند شود، دو راه بیشتر ندارد، یا ازدواج و انتخاب همسر و یا آلودگی و
انحراف، من که خود را بهتر از هر کس میشناسم، نه تاکنون همسري انتخاب کردهام و نه هرگز زن منحرفی بودهام، تاکنون هرگز
شنیده نشده است کسی بدون این دو صاحب فرزندي شود.
شرح آیه از تفسیر مجمعالبیان
چگونه ممکن است؟
افزود؛ به همین جهت با اندوه عمیق و تعجّب بسیاري گفت: چگونه؟ قالَتْ أَنَّی یَکُونُ لی غُلامٌ « مریم » این سخن بر نگرانی و هراس
وَ لَمْ یَمْسَسْنی بَشَرٌ او گفت: چگونه براي من فرزندي تواند بود، در حالی که من همسري نداشتهام؟ وَ لَمْ أَكُ بَغِیا. و در سراسر
صفحه 84 از 369
زندگی کوتاه خود نیز پاك و با عفاف زیسته و دختر ناشایستهاي نبودهام؟ مگر نه این که مادر شدن، به طور طبیعی از راه آمیزش
گفتهاند که در اندیشه گناه و زشتی است. « بغی » دو جنس مخالف ممکن است؟ یادآوري میگردد که زن آلوده دامن را بدان دلیل
با « مریم » به باور گروهی، از آیه شریفه این نکته دریافت میگردد که غیر پیامبران نیز (صفحه 70 ) میتوانند معجزه آورند، چرا که
را دریافت داشت و هم بدون همسر، باردار گردید؛ و اینها از « مسیح » اینکه پیامبر خدا نبود، هم فرشته را دید و هم نوید آمدن
معجزههاي بزرگ است که از او پدیدار شد. امّا پارهاي معجزه را ویژه وحی و رسالت و پیامبران خدا میدانند و در این مورد
.« مریم » است و نه « مسیح » از آن جمله است که میگوید: اینها، معجزههاي « بَلْخی » دیدگاههاي گوناگونی دارند و
( سمبل عفاف( 1
او دخت عفاف و نجابت بود و پس از دریافت نوید فرشته امین به این ارزش اخلاقی و انسانی پاي فشرد که: أَنَّی یَکُونُ لی غُلامٌ وَ
لَمْ یَمْسَسْنی بَشَرٌ وَ لَمْ أَكُ بَغِیا.( 2) چگونه براي من پسري خواهد بود در حالی که نه هرگز بشري به من دست زده و نه هیچگاه از
( زیور عفاف و پاکدامنی انحراف جستهام؟ ***** 1. مترجم. 2. سوره مریم، آیه 20 . (صفحه 71
196 . آیه
اشاره
قالَ کَذلِکِ قالَ رَبُّکِ هُوَ عَلَیَّ هَیِّنٌ وَ لِنَجْعَلَهُ آیَۀً لِلنَّاسِ وَ رَحْمَۀً مِنَّا وَ کانَ أَمْراً مَقْضِ یا گفت: مطلب همین است پروردگارت فرموده،
این کار بر من سهل و آسان است، ما میخواهیم او را نشانهاي براي مردم قرار دهیم و رحمتی از سوي ما باشد و این امري است
پایان یافته (و جاي گفتگو ندارد).( 21 / مریم)
شرح آیه از تفسیر نمونه
گفت: مطلب » اما به زودي طوفان این نگرانی مجدد با شنیدن سخن دیگري از پیک پروردگار فرونشست، او با صراحت به مریم
تو که خوب از قدرت من آگاهی، تو که میوههاي بهشتی را .« همین است پروردگارت فرموده، این کار بر من سهل و آسان است
در فصلی که در دنیا شبیه آن وجود نداشت در کنار محراب عبادت خویش دیدهاي، تو که آواي فرشتگان را که شهادت به پاکیت
میدادند شنیدهاي، تو که میدانی جدت آدم از خاك آفریده شد، این چه تعجب است که از این خبر داري؟
شرح آیه از تفسیر مجمعالبیان
و امواج حیرت و اندوه « مریم »
از شنیدن آن نوید، به او خاطرنشان ساخت که خواست خدا و فرمان او « مریم » فرشته امین با دیدن شگفتزدگی و هراس و حیرت
همین است که به تو گفتم: قالَ کَ ذلِکِ آري فرمان او چنین است. قالَ رَبُّکِ هُوَ عَلَیَّ هَیِّنٌ پروردگارت میفرماید این کار که از
دوشیزهاي پاك و ازدواج ناکرده فرزندي به دنیا بیاوریم براي ما آسان است و چنین خواهد شد. وَ لِنَجْعَلَهُ آیَۀً لِلنَّاسِ و هدف از این
کار این است که این کار شگفتانگیز را گواهی بر رسالت آن کودك (صفحه 72 ) و دلیلی روشن بر پاکی و پاکدامنی مام
گرانمایهاش قرار دهیم. وَ رَحْمَ ۀً مِنَّا و رحمت و نعمتی گران از سوي ما براي مردم باشد تا بدین وسیله هدایت شوند. وَ کانَ أَمْراً
بدون داشتن پدر، کاري است تحقّق یافتنی که خواست خدا در آن است. « مسیح » مَقْضِیا. و آفرینش
صفحه 85 از 369
( تجلیگاه پرتوي از قدرت نمایی آفریدگار هستی( 1
او به خاطر قداست و شکوه معنوي و عظمت روحیاش، به جایی پر میکشد که تجلیگاه پرتوي از قدرت نمایی خدا میگردد و
( نشانی از قدرت بیکران و رحمت هماره حق از تجلیگاه وجود او جلوهگر میگردد …. وَ لِنَجْعَلَهُ آیَۀً لِلنَّاسِ وَ رَحْمَ ۀً مِنَّا (… 2
( 1. مترجم. 2. سوره مریم، آیه 21 . (صفحه 73 *****
197